"Free Will In Epicurean Philosophy" - by Dimitris Liarmakopoulos

PREFACE 1.

We often confuse the issue of the possibility of free will exercising with the issue of its existence. When we are unable to exercise it we say with sloppiness that it does not exist. This "I want but I can’t or I don’t want but I am forced" puts into testing our individual self-esteem. But any coercion and enforcement exists precisely because there is free will and some of the people have the power to exercise it, usually at the expense of the others.

We have extreme and abominable examples of enforcement in the history of human. Let's talk about these in just a few words: Genocides, displacements, concentration camps, colonialism, slave-trade. All the slavery regulating rules from antiquity to the present day deal with wills of both master and slave.

Therefore, for the existence of free will, we speak in philosophical terms, while for its exercise we call psychology and sociopolitics. In the epicurean philosophy the issue of free will is not only self-evident, it is a prerequisite, the context in which it is structured. Indeed, without this assumption the epicurean philosophy collapses, its content loses every meaning.

PREFACE 2.

If we consider that everything that happens, and therefore every act or avoidance is a product of coercion, we will always look for the original principal, the original cause. If the original principal is not a metaphysical invention, that is if we do not attribute either by ignorance -like the first people- or for our convenience or for other fair and unfair reasons the original cause in the first "unmoved mover" -to remember Aristotle's expression- then the principal is a human carrier who obviously exercises free will.

THE NEED - DEMOCRITUS

Things become complicated when the original cause is in need, where Democritus placed it: "money is not made in vain, but always and for reason and by necessity." He uses "and" twice so that the need is defined as cause, which is a very heavy thing by general acceptance. The Greeks also had it to comply with the gods: "Even gods are persuaded by need."

We can’t stand against the need. It is imposed on desire even by force. The need, as a philosophical term, is something dark. As a natural term it is accepted also by Epicurus as it sets in absolute priority those of our natural desires that are necessary for our good health, for bliss, for our own life. Of course he also accepts the cause, "nothing is done from nothing". However, that "everything under need" scares him and disputes it.

EPICURUS

Mainly when the stoics link the need to the fate describing it as "flow of causes", an uninterrupted sequence of causes necessarily leading from one to the other, through, according to them, the constructive feasibility of nature for inevitable sharing -because this means fate- sharing of what belongs to everyone.

Epicurus himself does not respond to the stoics but to Democritus and he points to him that the way he lived and philosophized does not agree with this of his conclusion. Although he highlighted the true nature of things, he abandoned them prisoned by determinism, "the theory of mechanical determinism that stands for an unproved mathematical imagination", as Eric Anderson writes.

If we take a simple look at the relationship between cause and effect, the chain breaks. Insects cause pollination, but they only aim at their feeding. The desert is caused by the lack of water, however, it results from several causes not aimed at the desert.

Epicurus views human being as a free creature, as the word describes: to go where he loves (ελεύθω και ερώ that means “freedom” in greek) with the freedom to spill naturally from within. Of course we are not all-powerful, but we are capable to do our desire if we want it. According to Epicurus, freedom is not a wish, it is the reality and he philosophizes in a way to prove it.

THE NATURE OF THINGS - SWERVE

Where is this spontaneous freedom, then? The original cause of those who exist is the atoms who move incessantly in the void. Democritus leaves atoms, as he does not recognize other attribute to them than shape and size, to be driven by blows of need. Epicurus adds weight to atoms. Their movement due to their weight would be made on parallel tracks if at times and indefinitely they did not deviate from their course, so the worlds are formed by their collision and union. This deviation happens accidentally, automatically (αυτόματα from verb μάω, μάομαι, which means I desire, I want too much), spontaneously, that is to say, with their own will as a cause.

This world and all the organisms are made up by these atoms, therefore every human being as well. The swerve in the movement of atoms constitutes the bridge of physics with the ethical philosophy of Epicurus.

Lucretius gives it poetically to us: "If all movements are connected, if every new movement is born by an earlier one, according to a certain order, and if people do not swerve and break destiny’s laws, preventing one cause from succeeding another to infinity, then where this freedom of creatures on earth comes from? From where, I ask, the will which is distracted of the fate comes out, which thanks to it we go everywhere, where the will leads us and we swerve, and we also turn to where our minds go, in times and places undefined?"

The atoms while swerving form the first accumulations, the molecules and someday the organisms, and a complex molecule within the chaotic becoming will be a copywriter of his own and will aim to survive, multiply and thrive, while mutating into endless varieties of options by serving spontaneously the thriving of his life. Within this need of life’s thriving, infinite free wills sail together and test each other.

So always in the nature of things, they go together embraced: need, chance and free will. And in people’s things, some become necessarily and prudence -the top virtue in epicurean philosophy- allows us to manage them, but others become by chance and prudence block the way to those that would hurt us, and others become with our own agency, for which, furthermore, we have also the responsibility to accept the condemnation or the praise.

Therefore, always according to the epicurean philosophy, there is no mechanical determinism but causal contingency.

THE FREE WILL

Will means desire and intention and in this sense leads to action, but its original source may be a simple desire. The will of every human being is free and it does not matter if does not defeat, it is not imposed on things, and sometimes a deserted desire is left. It always manifests itself in every weighting of the circumstances to interpret them at the moment and to do the same or something different every time.

Let's come to today and here and now. To realize how important matter free will is, let’s address to ourselves the relentless question:

I, in my personal life, live and decide with the admission that I have free will, or not? Whatever my answer is, if I suppose I would have the opposite assumption, would my life be the same?

Let me ask myself a second question: Does society, which embodies in its culture the acceptance that there is free will, has the same evolution as the society that adopts exactly the opposite?

Let us think in what state are the societies that accept the existence of free will, and in what state are the ones that ignore it.

SCIENCE AND ETHICS

Western societies belong to those that accept the existence of free will. However, the free will of this natural dowry of human being, as only the epicurean philosophy has highlighted, is sequential to bother, and that is the main reason that epicurean philosophy itself disturbs.

In spite of the defense and application of basic human rights, power models - of course by exercising free will- continue to direct their power to the limitation of exercise by many. Political totalitarianisms but also liberal -in quotes- practices control information and political decisions, fondle the religion, guide the education, drive the markets, adapt our consumer habits.

The scientific authority is also being employed, as our engineering culture should have scientific validation. Power continually renews its alliances and finds helpers in all circles of professionals.

I will bring the example of a professor of psychology and medical sciences, who argues that what we call soul is in fact our nervous system –it’s right so far– so everything is located and comes from the brain, and as the brain makes all decisions , "...if we think that we have free will, we are wrong."

In the reasonable question of whether this particular brain belongs to us, he answers "no, our brain belongs -literally the decisions it takes- to our previously carved genes and to the conditions of our environment. Our conscience, he continues, "is molded on them and our decisions are actually execution at the time of typed orders by a guided and subdued brain."

They fund researches to prove that processes take place in the brain that end up to become with time delay of a fraction of a moment, to get used to the idea: "my brain is another thing and myself is another thing". Thus, a new specific duality, uniquely material this time, emerges with scientific validation.

MECHANICAL CULTURE

But with what will all these take place? Is there an elite who has free will and everyone else does not? In essence, of course they attempt to scientifically validate the inability to exercise free will, not its existence.

They even try to build machines with an intelligence that is superior to human’s one. I always wondered: What is the reason to build a computer capable of defeating the champion in chess? What is the reason? And they did it. We may know that it is a machine. But they seek to become accustomed to thinking that the machine is superior to human -there must always be someone superior to human- and now he is in front of us, a protagonist in a world where there is no need of feelings and free will.

From such a world we, the epicureans, instantly and sarcastically, would escape. "The need is bad, but we do not need to live under necessity." It won’t be a world for us this.

A world that fits into uncharacteristic machines. They are unspecified because it makes no sense for anyone to characterize them, because they know to do only one thing: what it is ordered to them. Now, as we are informed, they feed them with the command to be self-ordered. Possibly also the command to invent some new unknown code. Interesting experimentation for human. We no longer have anything to advise our children except to remove the battery.

THE GARDENS TODAY

But of course it is not as such the world. And we work to defend the real world and to highlight it. The world which is based on the scientific way of thinking that is identical to the epicurean. We need science that does not work for itself or for the market, but for the benefit and prosperity of human.

From antiquity and in all eras, except for the medieval night that seems to persist, the wise men have found the defense of human and nature of things in epicurean philosophy.

Dimitris Liarmakopoulos - member of the friends of Epicurean Philosophy - Garden of Thessaloniki.

8th Epicurean Philosophy Symposium - 10.02.2018

The above article in greek language :

28.05.2018 Δημήτρης Λιαρμακόπουλος

Ελεύθερη βούληση στην επικούρεια φιλοσοφία

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 1.

Πολύ συχνά συγχέουμε το ζήτημα της δυνατότητας άσκησης ελεύθερης βούλησης με το ζήτημα της ύπαρξής της. Όταν αδυνατούμε να την ασκήσουμε λέμε με προχειρότητα πως δεν υπάρχει. Αυτό το «θέλω αλλά δεν μπορώ ή το δεν θέλω όμως αναγκάζομαι» βάζει σε δοκιμασία την ατομική μας αυτοεκτίμηση. Όμως κάθε εξαναγκασμός και επιβολή υφίσταται ακριβώς επειδή υπάρχει ελεύθερη βούληση και κάποιοι από τους ανθρώπους διαθέτουν την δύναμη να την ασκούν, συνήθως βέβαια σε βάρος των άλλων.

Έχουμε ακραία και αποτρόπαια παραδείγματα επιβολής στην ιστορία του ανθρώπου. Να αναφερθούμε σ’ αυτά με λίγες μόνο λέξεις: Γενοκτονίες, εκτοπίσεις, στρατόπεδα συγκέντρωσης, αποικιοκρατία, δουλεμπόριο. Όλοι οι ρυθμιστικοί κανόνες της δουλείας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα διευθετούν εκατέρωθεν βουλήσεις, του αυθέντη και του δούλου.

Επομένως για την ύπαρξη ελεύθερης βούλησης μιλάμε με όρους φιλοσοφικούς ενώ για την άσκησή της καλούμε την ψυχολογία και την κοινωνικοπολιτική. Στην επικούρεια φιλοσοφία το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης δεν είναι μόνο αυτονόητο, αποτελεί προϋπόθεση, το πλαίσιο μέσα στο οποίο είναι δομημένη. Πράγματι δίχως αυτή την παραδοχή η επικούρεια φιλοσοφία καταρρέει, το περιεχόμενό της χάνει κάθε νόημα.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 2.

Εάν θεωρήσουμε πως κάθε τι που γίνεται, επομένως και κάθε πράξη ή αποφυγή μας αποτελεί προϊόν εξαναγκασμού, θ’ αναζητούμε πάντοτε κατ’ ανάγκη τον αρχικό εντολέα, την αρχική αιτία. Εάν ο αρχικός εντολέας δεν είναι μια μεταφυσική επινόηση, αν δηλαδή δεν αποδώσουμε είτε από άγνοια, - όπως οι πρώτοι άνθρωποι - είτε για την ευκολία μας ή γι’άλλους θεμιτούς και αθέμιτους λόγους την αρχική αιτία στο πρώτο «κινούν ακίνητο», - να θυμηθούμε την έκφραση του Αριστοτέλη - τότε ο εντολέας είναι ανθρώπινος φορέας που προφανώς ασκεί ελεύθερη βούληση.

Η ΑΝΑΓΚΗ - ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

Τα πράγματα γίνονται πολύπλοκα όταν η αρχική αιτία βρίσκεται στην ανάγκη, εκεί που την τοποθέτησε ο Δημόκριτος: «ουδέν χρήμα μάτην γίνεται, αλλά πάντα εκ λόγου τε και υπ’ ανάγκης». Χρησιμοποιεί και τα δυο «και» ώστε ως αιτία ορίζεται η ανάγκη, η οποία κατά γενική παραδοχή είναι πολύ βαρύ πράγμα. Οι Έλληνες την είχαν να συμμορφώνει και τους θεούς: «ανάγκα και θεοί πείθονται».

Με την ανάγκη δεν μπορούμε να τα βάλουμε. Επιβάλλεται στην επιθυμία ακόμη και με τη βία. Η ανάγκη ως φιλοσοφικός όρος είναι κάτι σκοτεινό. Ως φυσικός όρος γίνεται αποδεκτός και από τον Επίκουρο καθώς θέτει σε απόλυτη προτεραιότητα εκείνες από τις φυσικές μας επιθυμίες που είναι αναγκαίες για την καλή μας υγεία, για την ευδαιμονία, για την ίδια μας τη ζωή. Φυσικά δέχεται και την αιτία, «τίποτε δεν γίνεται από το τίποτε». Εκείνο το «τα πάντα υπ’ ανάγκης» όμως τον τρομάζει και το αμφισβητεί.

Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Κυρίως όταν οι στωικοί συνδέουν την ανάγκη με την ειμαρμένη περιγράφοντάς την ως «ειρμόν αιτιών», μια αδιάκοπη ακολουθία από αιτίες που η μια οδηγεί κατ’ ανάγκη στην άλλη, μέσα από την κατ’ αυτούς δομημένη σκοπιμότητα της φύσης για την αναπότρεπτη μοιρασιά, - γιατί αυτό θα πει ειμαρμένη – κατανομή αυτού που ανήκει στον καθένα.

Ο ίδιος ο Επίκουρος δεν απαντά στους στωικούς αλλά στον Δημόκριτο και του παρατηρεί πως ο τρόπος που έζησε και φιλοσόφησε καθόλου δεν συμφωνεί με αυτό του το συμπέρασμα. Ενώ ανέδειξε την αληθινή φύση των πραγμάτων τα εγκατέλειψε φυλακισμένα στον ντετερμινισμό «την θεωρία της μηχανικής αιτιοκρατίας που στέκει μια αναπόδεικτη μαθηματική φαντασία», όπως γράφει ο Έρικ Άντερσον.

Μια απλή ματιά να ρίξουμε στη σχέση αιτίας αποτελέσματος σπάει η αλυσίδα. Τα έντομα προκαλούν επικονίαση αλλά τα ίδια αποβλέπουν μόνο στην τροφή τους. Η έρημος προκαλείται από την έλλειψη νερού όμως αυτή προκύπτει από διάφορες αιτίες που δεν αποσκοπούν στην έρημο.

Ο Επίκουρος θωρεί τον άνθρωπο ένα πλάσμα ελεύθερο, όπως το λέει η λέξη: να πηγαίνει όπου αγαπά (ελεύθω και ερώ), με την ελευθερία να αναβλύζει πηγαία από μέσα του. Ασφαλώς και δεν είμαστε παντοδύναμοι, αλλά είμαστε ικανοί άμα θελήσουμε να κάνουμε το δικό μας. Η ελευθερία για τον Επίκουρο δεν είναι ευχή, είναι η πραγματικότητα και φιλοσοφεί με τρόπο να το αποδείξει.

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ - ΠΑΡΕΓΚΛΙΣΗ

Πού βρίσκεται λοιπόν αυτή η πηγαία ελευθερία; Η αρχική αιτία όσων υπάρχουν είναι τα άτομα που κινούνται ακατάπαυστα μέσα στο κενό. Ο Δημόκριτος αφήνει τα άτομα, καθώς δεν τους αναγνωρίζει άλλη ιδιότητα εκτός από το σχήμα και το μέγεθος, να κινούνται από χτυπήματα της ανάγκης. Ο Επίκουρος στις ιδιότητες προσθέτει το βάρος. Η κίνησή τους λόγω του βάρους τους θα γίνονταν σε παράλληλες τροχιές αν ενίοτε και σε ακαθόριστο χρόνο δεν παρέκκλιναν της πορείας τους ώστε από τη σύγκρουση και την ένωσή τους να σχηματίζονται οι κόσμοι. Η παρέκκλιση αυτή γίνεται τυχαία, αυτόματα - από το μάω, μάομαι που θα πει ποθώ, θέλω πολύ, - αυθόρμητα λοιπόν, με αιτία δηλαδή την δική τους θέληση.

Μ’ αυτά τα άτομα είναι καμωμένος ο κόσμος με τα ίδια όλοι οι οργανισμοί επομένως και ο κάθε άνθρωπος. Η παρέκκλιση στην κίνηση των ατόμων αποτελεί τη γέφυρα της φυσικής με την ηθική φιλοσοφία του Επίκουρου.

Ο Λουκρήτιος μας το δίνει ποιητικά: «Αν όλες οι κινήσεις είναι συναρτημένες, αν κάθε καινούρια κίνηση από μια παλιότερη γεννιέται, σύμφωνα με τάξη ορισμένη, κι αν τα άτομα δεν παρεκκλίνουν και δεν σπάζουν του πεπρωμένου τους νόμους, εμποδίζοντας το ένα αίτιο να διαδέχεται το άλλο στο άπειρο, τότε πούθε προέρχεται η ελευθερία ετούτη των έμψυχων όντων πάνω στη γη; Από πού, ρωτάω, βγαίνει η βούληση η αποσπασμένη από τη μοίρα, που χάρη σ’ αυτήν παντού πηγαίνουμε όπου η θέληση μας οδηγεί και αποκλίνουμε και κατευθυνόμαστε κι εμείς προς τα κει που ο νους μας πάει, σε χρόνους και τόπους ακαθόριστους;»

Τα άτομα παρεκκλίνοντας σχηματίζουν τις πρώτες συσσωματώσεις, τα μόρια και κάποτε τους οργανισμούς κι ένα πολύπλοκο μόριο μέσα στο χαώδες γίγνεσθαι θα γίνει ο αντιγραφέας του εαυτού του και θα βάλει σκοπό του να επιβιώνει, να πολλαπλασιάζεται και να ευδοκιμεί, ενώ μεταλλάσσεται σε ατέλειωτες ποικιλίες επιλογών υπηρετώντας αυθόρμητα την ευδοκίμηση της ζωής του. Εντός αυτής της ανάγκης ευδοκίμησης της ζωής συμπλέουν και αλληλοδοκιμάζονται άπειρες ελεύθερες βουλήσεις.

Από πάντα λοιπόν στη φύση των πραγμάτων πάνε αγκαλιά μαζί: ανάγκη, τύχη και ελεύθερη βούληση. Και στα ανθρώπινα άλλα γίνονται κατ’ ανάγκη και η φρόνηση – η κορυφαία αρετή στην επικούρεια φιλοσοφία - μας επιτρέπει να τα διαχειριζόμαστε, άλλα γίνονται τυχαία και η φρόνηση φράζει το δρόμο σ’ εκείνα που θα μας έβλαπταν κι άλλα γίνονται με τη δική μας ελεύθερη βούληση, για τα οποία άλλωστε έχουμε και την ευθύνη να δεχτούμε την καταδίκη ή τον έπαινο.

Επομένως, σύμφωνα πάντα με την επικούρεια φιλοσοφία δεν υφίσταται μηχανική αιτιοκρατία αλλά αιτιατή ενδεχομενικότητα.

Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ

Βούληση θα πει θέληση και πρόθεση και μ’ αυτή την έννοια οδηγεί σε πράξη μα αρχική της πηγή μπορεί να είναι μια απλή επιθυμία. Η βούληση κάθε ανθρώπου είναι ελεύθερη και δεν έχει σημασία αν δεν νικά, δεν επιβάλλεται στα πράγματα και φορές μένει μόνο μια σβηστή επιθυμία. Εκδηλώνεται πάντοτε σε κάθε στάθμιση των συνθηκών ώστε να τα ερμηνεύει στη στιγμή και να πράττει το ίδιο ή κάτι διαφορετικό κάθε φορά.

Ας έρθουμε και στο σήμερα και στο εδώ και τώρα. Για να αντιληφθούμε πόσο σημαντικό ζήτημα είναι αυτό της ελεύθερης βούλησης ας απευθύνουμε στον εαυτό μας το αμείλικτο ερώτημα:

Εγώ, στην προσωπική μου ζωή, ζω και αποφασίζω με την παραδοχή ότι έχω ελεύθερη βούληση, ή όχι; Οποιαδήποτε και αν είναι η απάντησή μου, αν υποθέσω ότι θα είχα την αντίθετη παραδοχή, η ζωή μου θα ήταν ίδια;

Ας αναρωτηθώ κι ένα δεύτερο: Η κοινωνία που εντάσσει στον πολιτισμό της την παραδοχή ότι υπάρχει ελεύθερη βούληση, έχει ίδια εξέλιξη με την κοινωνία που υιοθετεί ακριβώς το αντίθετο;

Ας σκεφτούμε σε ποια κατάσταση βρίσκονται οι κοινωνίες που δέχονται την ύπαρξη ελεύθερης βούλησης και σε ποια εκείνες που την αγνοούν.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ

Οι δυτικές κοινωνίες ανήκουν σ’ εκείνες που δέχονται την ύπαρξη ελεύθερης βούλησης. Όμως, η ελεύθερη βούληση αυτή η φυσική προίκα του ανθρώπου, όπως μόνο η επικούρεια φιλοσοφία έχει αναδείξει, είναι επόμενο να ενοχλεί, κι αυτός είναι ο κύριος λόγος που ενοχλεί και η ίδια η επικούρεια φιλοσοφία.

Παρ’ όλη όμως την υπεράσπιση και εφαρμογή των βασικών δικαιωμάτων του ανθρώπου τα μοντέλα εξουσίας, - ασκώντας ελεύθερη βούληση βεβαίως - εξακολουθούν να κατευθύνουν την ισχύ τους στον περιορισμό της άσκησης από τους πολλούς. Πολιτικοί ολοκληρωτισμοί αλλά και φιλελεύθερες σε εισαγωγικά πρακτικές ελέγχουν τις πληροφορίες και τις πολιτικές αποφάσεις, θωπεύουν τη θρησκεία, καθοδηγούν την παιδεία, ποδηγετούν τις αγορές, προσαρμόζουν τις καταναλωτικές μας συνήθειες.

Επιστρατεύεται μέχρι και η επιστημονική αυθεντία καθώς ο μηχανικός μας πολιτισμός θα πρέπει να διαθέτει επιστημονική τεκμηρίωση. Η ισχύς ανανεώνει διαρκώς τις συμμαχίες της και βρίσκει αρωγούς σε όλους τους κύκλους των επαγγελματιών.

Θα φέρω το παράδειγμα ενός καθηγητή ψυχολογίας και ιατρικών επιστημών, ο οποίος υποστηρίζει πως αυτό που αποκαλούμε ψυχή είναι στην ουσία το νευρικό μας σύστημα, - σωστά ως εδώ - επομένως όλα βρίσκονται και προέρχονται από τον εγκέφαλο και καθώς ο εγκέφαλος είναι που παίρνει όλες τις αποφάσεις, «…αν νομίζουμε, πως διαθέτουμε ελεύθερη βούληση, είμαστε γελασμένοι».

Στην εύλογη ερώτηση αν ο συγκεκριμένος εγκέφαλος ανήκει σ’ εμάς απαντά «όχι, ο εγκέφαλός μας ανήκει - στην κυριολεξία οι αποφάσεις που λαμβάνει - στα από πριν λαξευμένα μας γονίδια και στις συνθήκες του περιβάλλοντός μας. Η συνείδησή μας», συνεχίζει, «καλουπώνεται πάνω σ’ αυτά και οι αποφάσεις μας είναι στην πραγματικότητα εκτέλεση στη στιγμή δακτυλογραφημένων εντολών από έναν καθοδηγημένο και υποταγμένο εγκέφαλο».

Χρηματοδοτούν έρευνες με σκοπό να αποδείξουν ότι στον εγκέφαλο πραγματοποιούνται διεργασίες που φτάνουν να γίνονται πράξη με χρονική καθυστέρηση κλάσματος στιγμής ώστε να συνηθίσουμε στην ιδέα: «άλλο πράγμα ο εγκέφαλός μου κι άλλο εγώ». Ιδού λοιπόν αναδύεται με επιστημονική τεκμηρίωση ένας νέος ιδιότυπος αποκλειστικά υλικός αυτή τη φορά δυισμός.

ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Με τίνος τη βούληση όμως γίνονται όλα αυτά; Υπάρχει κάποια ελίτ που διαθέτει ελεύθερη βούληση και όλοι οι υπόλοιποι όχι; Στην ουσία βέβαια επιχειρούν να τεκμηριώσουν επιστημονικά την αδυναμία άσκησης ελεύθερης βούλησης κι όχι την ύπαρξή της.

Επιχειρούν μάλιστα να κατασκευάσουν μηχανές με διάνοια ανώτερη του ανθρώπου. Πάντοτε αναρωτιόμουν: Ποιος ο λόγος να κατασκευάσουν υπολογιστή ικανό να νικήσει τον πρωταθλητή στο σκάκι; Ποιος ο λόγος; Και το κατάφεραν. Εμείς μπορεί να γνωρίζουμε πως πρόκειται για μηχανή. Επιδιώκουν όμως να συνηθίζουμε στη σκέψη πως η μηχανή είναι ανώτερη από τον άνθρωπο, - πάντα θα πρέπει να υπάρχει κάποιος ανώτερος από τον άνθρωπο - και νάτος τώρα μπροστά μας πρωταγωνιστής σε έναν κόσμο όπου δεν χρειάζονται τα συναισθήματα και η ελεύθερη βούληση.

Από έναν τέτοιο κόσμο εμείς οι επικούρειοι αυτοστιγμί και εν σαρκασμώ θα δραπετεύαμε. «Κακόν ανάγκη αλλ’ ουδεμία ανάγκη ζην μετ’ ανάγκης». Δεν θα ήταν κόσμος για εμάς αυτός.

Ένας κόσμος που ταιριάζει σε αχαρακτήριστες μηχανές. Αχαρακτήριστες γιατί δεν έχει νόημα να τις χαρακτηρίζει κανείς αφού γνωρίζουν να κάνουν μόνο ένα πράγμα: εκείνο που τους εντέλλεται. Τώρα, όπως πληροφορούμαστε, τις τροφοδοτούν με την εντολή να αυτοεντέλλονται.. Ενδεχομένως και την εντολή να επινοήσουν κάποιον νέο άγνωστο κώδικα. Ενδιαφέρων πειραματισμός για τον άνθρωπο. Δεν έχουμε πλέον τι να συμβουλέψουμε τα παιδιά μας εκτός από το να αφαιρούν την μπαταρία.

ΟΙ ΚΗΠΟΙ ΣΗΜΕΡΑ

Όμως φυσικά δεν είναι τέτοιος ο κόσμος Κι εμείς εργαζόμαστε να υπερασπιστούμε τον πραγματικό κόσμο και να τον αναδείξουμε. Τον κόσμο που στηρίζεται στον επιστημονικό τρόπο σκέψης που ταυτίζεται με τον επικούρειο. Χρειαζόμαστε την επιστήμη, που δεν εργάζεται για τον εαυτό της ούτε για την αγορά, αλλά για την προκοπή και την ευδαιμονία του ανθρώπου.

Από την αρχαιότητα ακόμη και σε όλες τις εποχές, εκτός από τη μεσαιωνική νύχτα που καθώς φαίνεται επιμένει, οι σώφρονες άνθρωποι στην επικούρεια φιλοσοφία έχουν βρει την υπεράσπιση του ανθρώπου και της φύσης των πραγμάτων.

8^ο Συμπόσιο Επικούρειας φιλοσοφίας – 10.02.2018